ΜΕΤΡΟ ΤΗΣ ΕΓΚΡΑΤΕΙΑΣ Τοῦ ἀββᾶ Ἰωάννου τοῦ προφήτου

 

ἱ Πατέρες χαρακτηρίζουν ὡς μέτρο ἐγκράτειας «τό παραμικρόν», τό νά παίρνει κανείς πάντα «λιγότερο» ἀπ᾿ ὅσο χρειάζεται εἴτε γιά νά φάει εἴτε γιά νά πιεῖ, δηλαδή νά μήν ἔχει ποτέ τήν κοιλιά του γεμάτη ἐντελῶς. Αὐτό σημαίνει ὅτι πρέπει νά ἔχει μέτρο καί στό φαγητό καί στό ποτό. Ἰδίως δέ τό χειμώνα πού πίνουν οἱ ἄνθρωποι πολύ κρασί καί τότε ὀφείλει ὁ μοναχός νά πίνει λιγότερο ἀπό τό κανονικό. Τό ἴδιο καί στό τραπέζι ὅταν τρώει. Καί δέν ἐφαρμόζεται μόνο σ᾿ αὐτά τό μέτρο τῆς ἐγκράτειας, ἀλλά καί στό πόσο θά κουβεντιάσει, πόσο θά κοιμηθεῖ καί στά ἐνδύματα καί γενικῶς σέ ὅλα ὅσα ἔχουν σχέση μέ τίς αἰσθήσεις. Σ᾿ ὅλα αὐτά μπορεῖ νά ἐφαρμόσει κανείς τό μέτρο τῆς ἐγκρατείας.
ΣΧΟΛΙΟ ὑπό π.Αντωνίου Ρωμαίου:
Εἶναι ἀξιοπρόσεκτο ὅτι τό πνεῦμα τοῦ ἀββᾶ, καθώς καί ὅλων τῶν Γερόντων τῆς ἐρήμου σχετικά μέ τό μέτρο τῆς ἐγκράτειας, δέν εἶναι ἡ ἀκραία ἄσκηση. Ἀλλά εἶναι ἡ ἔμμετρη πού ἐμπνέεται ἀπό τή νήψη καί τή διάκριση καί κρατάει τό μοναχό μακριά ἀπό τήν κενοδοξία, στήν ἀσφάλεια τῆς ταπείνωσης.
Καί ὁ ἀββάς Ἰωάννης, ὁ προφήτης, στήν παρούσα Ἀπόκριση, ἀλλά καί οἱ λοιποί Πατέρες, συνιστοῦν ὡς μέτρο ἐγκράτειας «τό εἶναι παραμικρόν». Δηλαδή τό νά κόβει κανείς λίγο ἀπό τό φαγητό του, λίγο ἀπό τό ποτό του καί ἀπό τήν ἀνάπαυσή του. Ὅλα συνετά μέ μέτρο, χωρίς θεαματικές ὑπέρμετρες ἀσκήσεις πού κουράζουν τόν ἀγωνιστή καί δημιουργοῦν συμπλέγματα ὑπερηφανείας. «Τά ὑπέρμετρα πάντα τῶν δαιμόνων εἰσίν».
Ρώτησαν κάποτε τόν ἀββά Ποιμένα «πῶς χρή νηστεύειν», πῶς πρέπει νά νηστεύουμε. Καί ἔδωσε τήν ἑξῆς ἀπάντηση: «Ἐγώ θέλω τόν ἐσθίοντα καθ᾿ ἡμέραν, παρά μικρόν ἐσθίειν, ἵνα μή χορτάζηται».. Δηλαδή : Ἐγώ κρίνω σκόπιμο αὐτός πού τρώει κάθε μέρα, νά τρώει λίγο λιγότερο, ὥστε νά μή χορταίνει. Καί ὅταν ὁ ἀββάς Ἰωσήφ τόν ρώτησε γιατί, ὅταν ἦταν στόν κόσμο, ἔτρωγε κάθε δύο μέρες, ὁ Ὅσιος εἶπε : «Ταῦτα πάντα ἐδοκίμασαν οἱ Πατέρες ὡς δυνατοί· καί εὗρον ὅτι καλόν ἐστιν τό καθ᾿ ἡμέραν ἐσθίειν, παραμικρόν δέ». Δηλαδή ὅλα αὐτά τά δοκίμασαν οἱ Πατέρες ὡς δυνατοί καί κατέληξαν ὅτι εἶναι καλό νά τρώει κανείς κάθε μέρα ἀλλά νά κόβει λίγο ἀπό τό φαγητό του γιά τήν ἐγκράτεια.
Ὁ σκοπός δηλαδή καί ἡ ἐπιδίωξη τῆς ἔμμετρης ἐγκράτειας καί ἄσκησης εἶναι τελικά ἡ ἀλλαγή τῆς καρδιᾶς καί ὄχι ἁπλῶς ἡ συμμόρφωση σέ κάποια φανταχτερά καί θεαματικά «κατορθώματα». Γι᾿ αὐτό χρειάζεται συνεχής νήψη καί διάκριση. Ὥστε ἐφαρμόζοντας τό μέτρο τῆς ἐγκράτειας πού ταιριάζει στήν ὕπαρξή μας, νά μπορέσουμε νά δρομολογηθοῦμε πρός τήν ὑπέρβαση τοῦ ἑαυτοῦ μας. Καί τελικά πρός τή μεταμόρφωσή μας, ἀποφεύγοντας «τόν παροξυσμό» τῶν ἀκροτήτων, πού εἶναι ἡ σατανική ἐκμετάλευση τῆς προαίρεσής μας.
ΝΗΣΤΕΙΑ ΚΑΙ ΑΡΡΩΣΤΙΑ
Ἀπόκριση τοῦ Μεγάλου Γέροντα ἀββᾶ Βαρσανουφίου πρός τόν ἄρρωστο Γέροντα Ἀνδρέα
ιά τή νηστεία νά μή στενοχωριέσαι, ὅπως ἤδη σοῦ εἶπα, γιατί δέν ἀπαιτεῖ ὁ Θεός ἀπό κανέναν τίποτε παραπάνω ἀπό τή δύναμή του. Διότι τί εἶναι νηστεία; Δέν εἶναι ἡ παιδεία πού γίνεται στό σῶμα, γιά νά ὑποταχθεῖ, ἄν εἶναι ὑγιές καί νά ἐξασθενήσει ὡς πρός τά πάθη; Διότι λέει, «ὅταν ἀσθενῶ, τότε εἶμαι δυνατός» (Β’ Κορ. 12, 10). Πράγματι, ἡ ἀσθένεια εἶναι πιό καρποφόρα καί ἀπό τήν παιδεία πού γίνεται μέ τή νηστεία καί ὑπολογίζεται περισσότερο καί ἀπό τήν ἄσκηση σ᾿ αὐτόν πού τή σηκώνει μέ ὑπομονή καί εὐχαριστεῖ τόν Θεό. Διότι ὁ ἀσθενής τρυγᾶ καρπούς σωτηρίας, κάνοντας ὑπομονή στήν ἀρρώστια του. Ἀντί λοιπόν νά ἀγωνίζεσαι νά ἐξασθενήσεις τό σῶμα σου μέ τή νηστεία, μόνο του μέ τήν ἀρρώστια ἐξασθενεῖ. Εὐχαρίστησε τόν Θεό πού ἀπαλλάχθηκες ἀπό τόν κόπο τῆς ἀσκήσεως. Γι᾿ αὐτό ἄν φᾶς, καί δέκα φορές τήν ἡμέρα, μή λυπηθεῖς. Δέν θά κατακριθεῖς, διότι δέν γίνεται ἀπό ἐνέργεια τῶν δαιμόνων, οὔτε ἀπό ἀκηδία, ἀλλά γίνεται πρός δοκιμασία καί ὠφέλεια ψυχῆς.
ΣΧΟΛΙΟ ὑπό π.Ἀντωνίου Ρωμαίου.
Ἡ σωματική ἀσθένεια, πολλές φορές, μπορεῖ νά ἀνήκει στίς μικρές παραχωρήσεις πού κάνει ὁ Θεός, ὡς παιδεία, γιά νά μᾶς ἐπαναφέρει ἀπό τόν πνευματικό Ἅδη, τήν κόλαση τῆς ἐγωπαθείας, στή ζωή τῆς Χάριτος, τῆς ταπεινώσεως καί τῆς Ἀγάπης. Θά ἔλεγε κανείς, μέ μεγάλη πιθανότητα ἐπιτυχίας, ὅτι ἡ βίωση τῆς εὐχαριστίας μέσα στίς θλίψεις εἶναι ἡ προπαίδεια γιά νά μυηθοῦμε στή βίωση τῆς ἀγάπης πρός τούς ἐχθρούς.
(Ἀπό τό βιβλίο
«Βαρσανουφίου καί Ἰωάννου
Κείμενα Διακριτικά καί Ἡσυχαστικά»,
τόμ. Α’ ἐκδ. «Ἑτοιμασία»
Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίου Ἰωάννου Καρέα).